"Віленскі альбом" – адно з самых значных літаграфічных выданняў XIX стагоддзя, у якім прадстаўлены архітэктурныя пейзажы Літвы з адлюстраваннем помнікаў культуры, гістарычныя і жанравыя замалёўкі, а таксама партрэты выдатных дзеячаў культуры.

Ян Казімір Вільчынскі (1806–1885) – складальнік і выдаўца "Віленскага альбома", калекцыянер, а таксама мецэнат Укмергскага павета. Пасля заканчэння гімназіі Вільчынскі паступіў на медыцынскі факультэт Віленскага ўніверсітэта. З 1831 года ў якасці практыкуючага доктара працаваў у Парыжы, а затым у Варшаве. Яшчэ падчас вучобы Ян Казімір пачаў калекцыяніраваць творы мастацтва і прадметы даўніны, звязаныя з Вільняй.

Вярнуўшыся ў Літву ў 1835 годзе, Ян Казімір увесь свой вольны час прысвяціў вывучэнню роднага края, яго гісторыі, лёсу культурных каштоўнасцей, пісаў артыкулы на тэмы мастацтва і адукацыі. Бачачы знікненне і гібель многіх помнікаў і жадаючы захаваць іх для нашчадкаў хаця б у малюнках, у 1845 годзе ён пачаў выданне "Віленскага альбома" – зборніка малюнкаў архітэктурных славутасцей і аб’ектаў мастацтва Вялікага Княства Літоўскага. Мэтай альбома было перадаць прыгажосць літоўскага краю, малюючы помнікі архітэктуры і мастацтва, а таксама паказаць высокі ўзровень прафесійнага майстэрства і таленту людзей, якія працавалі над стварэннем гэтых помнікаў. Выдавецкая дзейнасць Яна Казіміра доўжылася 40 гадоў, аж да яго смерці ў 1885 годзе.

"Віленскі альбом" – вялікае выданне, выкананае з выдатнай якасцю. Альбом друкаваўся ў майстэрні Лемерсье ў Парыжы, дзе працавалі лепшыя французскія мастакі-літографы. Альбом складаўся з серыі выпускаў. У шасці розных па фармаце і аб’ёме выпусках выйшла больш за 350 графічных аркушаў – каляровых і манахромных літаграфій, гравюр на метале. Ян Вільчынскі высылаў з Вільні ў Парыж арыгінальныя малюнкі і жывапіс Кануція Русецкага, Альберта Жамета, Васіля Садоўнікава, Марціна Залескага, Караля Рыпінскага, а таксама Яна Дамеля, якія адбіваліся французскімі мастакамі на камені ці метале.

На выставе прадстаўлены аркушы з першага і другога выпуску "Віленскага альбома", прысвечаныя выдатным мясцінам Вільні. Малюнкі дазваляюць не проста ўбачыць старажытную архітэктуру горада, але і адчуць дух таго часу. Фігуры рыцараў, паломнікі ля Вострай Брамы, жыхары Старога Горада, прахожыя ажыўляюць малюнкі, ствараюць своеасаблівую пульсацыю горада, характэрную для Вільні XIX стагоддзя. Акрамя таго, яны даюць уяўленне аб паўсядзённым жыцці, модзе гарадскіх жыхароў таго часу.

Адлюстраванне гістарычных асоб важна пры вывучэнні мінулага, акрамя таго, партрэты сучаснікаў Вільчынскага даюць больш поўнае ўяўленне пра лад жыцця таго часу. Ян Казімір Вільчынскі ўключае ў альбом партрэты вядомых гістарычных дзеячаў, такіх як кампазітар Станіслаў Манюшка, гісторык і публіцыст Юзаф Ігнацый Крашэўскі, пісьменнік і археолаг Адам Ганорый Кіркор, епіскап Жмудскі Мацей Валанчэўскі, мастак Валенцій Ваньковіч і іншыя.

У склад Віленскай археалагічнай камісіі (заснавана ў 1855 годзе) уваходзілі некалькі сотняў чалавек, якія цікавіліся гісторыяй рэгіёна. Ужо праз год пасля заснавання камісіі іх намаганнямі быў створаны Віленскі археалагічны музей, асноўнай задачай якога з’яўляўся збор, бяспечнае захаванне і папулярызацыя помнікаў гістарычнага мінулага Літвы. Патрыятычна настроеныя жыхары Вільні дарылі музею прадметы мастацтва са сваіх калекцый, таксама арганізоўваліся археалагічныя экспедыцыі, каб папоўніць музейныя фонды. У гонар адкрыцця музея Вільчынскі апублікаваў у "Альбоме" партрэт Яўстафія Тышкевіча, гісторыка, археолага і заснавальніка музея,  і выгляд залы археалогіі музея.

Выданне Вільчынскага з’яўляецца каштоўнай візуальнай крыніцай ведаў пра мінулае Літвы, людзей, якія засялялі яе. "Віленскі альбом" не толькі стаў імпульсам для развіцця мастацтва таго часу, але таксама даў і надзею на свабоду, вакол якой былі сканцэнтраваныя думкі інтэлігенцыі таго часу.

Раса Адамайтэне

Выстава працягнецца па 17 красавіка.

Музей "Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя" працуе з 10:00 да 18:00, выходныя дні: нядзеля, панядзелак.