Матэрыялы па гісторыі картаграфіі
Карта і мапа. Як правільна? Мы прааналізавалі слоўнікі, энцыклапедыі, выданні па тэме гісторыі картаграфіі, каб разабрацца, які варыянт больш уласцівы беларускай мове. На практыцы пашыраны два словы: карта і мапа. Але так было не заўжды. Пачнем размотваць клубок ад сучаснасці. Карта Беларускай Народнай Рэспублікі 1919 года Мітрафана Доўнар-Запольскага
Блізіцца 100-годдзе абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі. Абавязковай для існавання любой незалежнай краіны з'яўляецца дакладна акрэсленая тэрыторыя, то бок афіцыйная карта з дзяржаўнымі межамі. "Карта Беларускай Народнай Рэспублікі" была складзена і выдадзена ў вельмі сціслыя тэрміны ў надзвычайных умовах; і хоць работа па дэмаркацыі з суседнімі краінамі не была скончана, карта дэкларавала дзяржаўніцкія памкненні беларусаў у сваіх этнічных межах і паўплывала на далейшае фарміраванне тэрытарыяльнага складу. 120 год з дня нараджэння Эмерыка Гутэн-Чапскага Эмерык Гутэн-Чапскі малодшы – дыпламат, грамадскі дзяяч, а таксама вядомы калекцыянер, нарадзіўся 21 жніўня 1897 года ў Станькава пад Менскам. Сёлета спаўняецца 120 год з яго нараджэння.На падставе яго буйной картаграфічнай калекцыі быў падрыхтаваны аўтарытэтны "Katalog dawnych map Rzeczpospolitej..." з грунтоўным апісаннем і багатай колькасцю рэпрадукцый. Тэрыторыя сучаснай Беларусі на карце Ідрысі (1154 г.)
Карта свету арабскага географа Ал-Ідрысі вядомая пад назвай Charta альбо Tabula Rogeriana была скончана ў 1154 годзе і наступныя тры стагоддзі заставалася найбольш дакладнай картай свету. Карта суправаджалася апісаннем кожнай з сямідзесяці секцый, на якія падзелена карта. Да нашага часу праца дайшла ў дзесяці рукапісах 14–16 стагоддзяў, восем з іх утрымліваюць карты.Атлас Кленке (Klencke Atlas). Апошняе выданне карты ВКЛ 1613 года Вільяма Блаў Атлас Кленке (Klencke Atlas) – унікальны і ўжо добра вядомы геаграфічны атлас 17 стагоддзя. З пачатку 2000-х гадоў атлас шырока экспануецца; доўгі час і па 2012 год атлас лічыўся самым вялікім у свеце. У 2017 годзе быў алічбаваны і выкладзены ў адкрыты доступ, а сацыяльныя сеткі актыўна распаўсюджвалі відэа алічбоўкі "самай вялікай кнігі ў свеце". У атласе 41 карта, сярод якіх ёсць карта Вялікага Княства Літоўскага 1613 года, і гэта, верагодна, апошні асобнік "радзівілаўкі" Блаў.Беларусь на Эбсторфскай карце ХІІІ ст. Эбсторфская карта – выдатны помнік сярэднявечнай картаграфіі. Пасля карты арабскага картографа Ідрысі (1154 г.) – наступная з вядомых еўрапейскіх карт, на якой, хоць і са значнымі скажэннямі, адлюстраваная не нейкая абсалютна фантастычная краіна, а рэальная тэрыторыя, якая цяпер уваходзіць у склад Беларусі.
Себасцьян Мюнстар. Сярэднявечная энцыклапедыя Сусвету
Себасцьян Мюнстар – нямецкі гуманіст-касмограф, як і большасць тагачасных вучоных, меў шырокія веды і цікавасці. Яго ўнёсак у развіццё картаграфічнай справы цяжка пераацаніць. Узнікае пытанне: як чалавек, фактычна, пражываючы ў адным месцы, мог складаць новыя карты ўсяго Сусвету? І які вобраз аб беларускіх абшарах мог скласціся ў еўрапейскіх мысляроў позняга сярэднявечча?
Джавані Андрэа Вавасорэ і венецыянская школа картаграфіі
Джавані Андрэа Вавасорэ, званы Ваданьіна, – венецыянскі гравёр па дрэве і выдавец. Як рэзчык адметны ўласным стылем і значнасцю выкананых работ: гэта віды гарадоў Канстанцінопаля і Венецыі, карта свету паводле Сільвануса, карта вядомага свету паводле Вопеля, першая марская карта, карта Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Адбіткі захаваліся ў адзінкавых асобніках.
Крыштоф Арцішэўскі. General Leutenant in Brasilien
Работа над чарговым матэрыялам па іканаграфіі ў які ўжо раз збочыла ў нетаптаныя абшары нашай соннай мінуўшчыны. На гэты раз за звычайным партрэтам, што перыядычна трапляецца на картаграфічных сэйлах, раскрыўся адметны вобраз чалавека, лёс якога быў надзіва яскравы. Гаворка йдзе пра выяву нейкага пана Крыштофа Арцішэўскага з таямнічым подпісам General Leutenant in Brasilien з "Theatrum Europaeum".
"Афіцына Блавіяна": з сярэднявечча – у новы час
Вільям Янсон Блаў (Willem Janszoon Blaeu, 1571–1638) картограф галандскай Ост-Індскай кампаніі і заснавальнік знакамітай выдавецкай фірмы "Афіцына Блавіяна". Фірма была самым буйным друкарскім прадпрыемствам Еўропы, асноўным кірункам дзейнасці "Блавіяны" з'яўлялася картаграфія. |